Vẻ đẹp của hình tượng cây xà nu trong truyện ngắn Rừng xà nu

Thanh Hiệp Tháng Mười Hai 19, 2021

Hình tượng cây xà nu có thể nói là hình ảnh biểu tượng cho con người vùng Tây Nguyên. Trong bài viết này HocThatGioi sẽ giúp các bạn tìm hiểu sâu hơn về nội dung và ý nghĩa của hình tượng này.

I. Khái quát về tác giả, tác phẩm rừng xà nu

Nguyễn Trung Thành sinh năm 1932, quê huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam
Một số tác phẩm của ông: “Đất nước đứng lên”, ” Rẻo cao”, ” Trên quê hương những anh hùng Điện Ngọc”…
Nguyễn Trung Thành là một nhà văn từng trải, là người chiến sĩ gắn bó với chiến trường Tây Nguyên trong cả hai cuộc kháng chiến chống Mỹ và Pháp. Năm 1963 ông trở lại miền Nam và lên chiến trường Tây Nguyên, tham gia chiến đấu cùng người dân nơi đây
Ông là người gắn bó sâu nặng, máu thịt với mảnh đất nơi này nên rất am hiểu về thiên nhiên, con người và phong tục Tây Nguyên
“Rừng xà nu” ra đời vào năm 1965, khi đế quốc Mỹ đổ quân ào ạt vào miền Nam. Truyện ngắn này được đánh giá là một điểm son trong văn học cách mạng miền Nam lúc bấy giờ.

Vẻ đẹp của hình tượng cây xà nu trong truyện ngắn Rừng xà nu 3

II. Bài mẫu phân tích vẻ đẹp hình tượng cây xà nu

1. Bài phân tích vẻ đẹp rừng xà nu mẫu 1

Bài làm

“Tôi muốn viết bài thơ trên báng súng
Con lớn lên để viết tiếp thay cha
Người đứng dậy viết tiếp người ngã xuống
Người hôm nay viết tiếp người hôm qua”

Những năm tháng hoạt động ở Tây Nguyên đã cho Nguyễn Trung Thành vốn hiểu biết sâu sắc về vùng đất này. Đọc các trang viết của từ đất Nước đứng lên, Rẻo cao đến Rừng xà nu, ta có cảm giác ông là người con của núi rừng Tây Nguyên. Nếu trong Đất Nước đứng lên ông chọn anh hùng Núp và dân làng Kông Hoa là tâm điểm cho câu chuyện thì đến Rừng xà nu ông cũng chọn một địa chỉ xác định: Dân làng Xô man – nơi những cây xà nu làm bối cảnh cho câu chuyện. Hai hình ảnh cây xà nu và dân làng Xô man như hình với bóng, gắn bó mật thiết. Người Xô man sinh ra và lớn lên, làm lụng, hò hẹn dưới bóng xà nu, thậm chí đến lúc mất cũng nằm dưới bóng cây quen thuộc ấy.

Hình ảnh cây xà nu xuất hiện với số lần liên tục trong câu chuyện, hình tượng này đã thấm sâu vào nội dung của tác phẩm, thâm nhập đan xen vào đời sống của các nhân vật trong truyện. Nguyễn trung Thành đã sử dụng rộng rãi thủ pháp nhân cách hóa. Nghĩa là ông đã mô tả cây xà nu như con người . Chúng ta thấy ở đây những ”thân hình xà nu”, ” nhựa xà nu như những cục máu lớn”, ” rừng xà nu ưỡn tấm ngực của mình ra che chở cho làng”… Nhờ đó mà rừng xà nu cũng hiện ra như một nhân vật của câu chuyện. thực ra lối viết này cũng không hoàn toàn mới mẻ. Điều đáng nói hơn là Nguyễn Trung Thành đã biến rừng xà nu thành một hệ thống hình ảnh, được mô tả song song với hệ thống hình tượng nhân vật. Rừng xà nu hiện ra với ba lứa cây chính: lứa những cây già, lứa những cây trẻ và lứa những cây non. Chúng hiện ra với những cảnh ngộ và thân phận tương ứng với con người: có những cây bị phạt ngang thân mình, có những cây mình đầy thương tích, nhưng không bom đạn nào có thể làm cho nó gục ngã, lại có những cây non mới mọc ra nhưng đã đâm lên khỏi mặt đất nhọn hoắt như những mũi lê. Ba lứa cây xà nu, ba loại thân phận Xà Nu tương ứng với ba thế hệ người Xô Man được mô tả trong câu chuyện. Trước hết nó là thế hệ những người già như cụ Mết, đại diện cho những người từng trải có sức sống bền bỉ, dẻo dai như chính Tây Nguyên kiên cường gan góc. Tiếp theo cụ là thế hệ thanh niên như Tnú, Mai, Dít, họ là những người cường tráng, vạm vỡ mang trong mình sức sống mạnh mẽ của làng. Tuổi trẻ của họ đang được thử thách, tôi luyện, dạn dày trong đấu tranh và bom đạn. Nhưng vượt lên tất cả, họ vẫn kiên cường trụ vững như những cây xà nu, những con đại bàn đã đủ lông mao, lông vũ bay thẳng lên bầu trời. Và cuối cùng là thế hệ thiếu niên như thằng né Heng, những đứa trẻ vừa mới sinh ra mà đã cứng cỏi, gan góc, đã tạc mình theo hình ảnh của thế hệ cha anh.

Ba thế hệ người Xô Man được mô tả rất tự nhiên tạo nên một hình tượng tập thể, thành một khối đoàn kết, gắn bó, trụ vững cả ngàn đời nay. Nếu ở Rừng Xà Nu người ta thấy sức sống của xà Nu bất diệt, dòng nhựa Xà Nu được truyền lại nguyên vẹn từ những cây cổ thụ đến cây non, thì ở những người Xô Man người ta thấy dòng máu Tây Nguyên cũng được truyền trọn vẹn từ lồng ngực những thế hệ già sang trái tim thế hệ trẻ. Nó giúp tác giả khẳng định một chân lý: Sức sống của Tây Nguyên là bất diệt, và chân lý ấy đã trở thành triết lý của bản thân câu chuyện này. Nguyễn Trung Thành đã gửi gắm điều đó vào lời nói của cụ Mết, chỉ có cụ Mết, chỉ có cây Xà Nu cổ thụ ấy mới có thể toàn quyền để phát ngôn cho sức mạnh của Xà Nu: ” Không cây nào mạnh bằng cây Xà Nu đất ta. Cây mẹ ngã, cây con mọc lên. Đố nó giết được hết rừng Xà Nu này”. Và khi người Xô Man đã cầm lấy vũ khí nhất tề đứng lên khởi nghĩa cũng được tác giả mô tả như sự nổi giận của rừng già, như sự nổi dậy của những cánh rừng Xà Nu: ” Suốt đêm nghe cả rừng Xô Man ào ào rung động. Và lửa cháy khắp rừng…”.

Để biến hình tượng Xà Nu thành một biểu tượng nghệ thuật trọn vẹn. Nguyễn Trung Thành còn sử dụng một kết cấu rất hợp lí, đó là kết cấu vòng tròn mang tính luân hồi. Câu chuyện mở ra bằng hình ảnh rừng Xà Nu được đặc tả khá kỹ lưỡng và sắc nét. Cuối cùng Nguyễn Trung Thanh lại cũng dùng hình ảnh rừng Xà Nu để khép lại câu chuyện. Đây là lối kết câu vừa đóng vừa mở, nó khép lại câu chuyện này để mở ra một câu chuyện khác. Khiến cho người đọc có cảm tưởng rằng đây chỉ là một chương trong lịch sử ngàn đời của người Xô Man, là một chương trong bản anh hùng ca vô tận của Tây Nguyên. Người Tây Nguyên hôm nay đang viết bản anh hùng ca muôn thuở của mình. Kỳ tích anh hùng của Tnú chỉ là sự tiếp tục của những gì Đăm San và Xing Nhã đã làm thuở xưa. Và nó hứa hẹn rằng những kỳ tích anh hùng ấy còn được viết tiếp bởi những anh hùng trong thế hệ mới của Dít và Heng. Mặt khác người ta thấy với lối kết cấu này, câu chuyện còn mở ra cả trong không gian. Sức mạnh quật cường của con người không chỉ bó hẹp ở làng Xô Man mà còn mở rộng ra cả Tây Nguyên, mở rộng ra mãi mãi như là sức mạnh của dân tộc này: ” Đứng ở đồi xà nu cạnh con nước lớn, nhìn ” đến hút tầm mắt cũng không thấy gì khác ngoài những đồi xà nu nối tiếp nhau chạy đến chân trời”

Hình tượng cây xà nu trong tác phẩm “Rừng xà nu” của Nguyễn Trung Thành vừa thực vừa mang ý nghĩa biểu tượng. Đó là một sáng tạo độc đáo của nhà văn- cây Xà Nu chính là sức sống bất diệt của con người Tây Nguyên và cũng là một hình tượng nghệ thuật bất tử trong văn học kháng chiến chống Mỹ. Tác phẩm ”Rừng xà nu” của Nguyễn Trung Thành ca ngợi mảnh đất, con người Tây Nguyên trong cuộc chiến đấu bảo vệ quê hương, đất nước, đó cũng là hình ảnh thu nhỏ của đất nước Việt Nam trong thời kì kháng chiến chống Mĩ xâm lược.

Vẻ đẹp của hình tượng cây xà nu trong truyện ngắn Rừng xà nu 4 — Tây Nguyên

2. Bài phân tích vẻ đẹp rừng xà nu mẫu 2

Bài làm

Truyện ngắn Rừng xà nu là tác phẩm xuất sắc viết về đề tài miền núi, đề tài chiến tranh, cách mạng. Truyện ngắn này đã đạt được giải thưởng Văn học Nguyễn Đình Chiểu năm 1965. Rừng xà nu phản ánh cuộc đấu tranh của đồng bào Tây Nguyên chống Mỹ, làm nổi lên lòng yêu nước bất khuất và sức sống kiên cường của người dân Tây Nguyên nói riêng, đồng bào miền nam nói chung. Tác phẩm nổi bật ở cảm hứng lãng mạn và khuynh hướng sử thitrong giai đoạn 1945- 1975. Mà trong đó nổi lên với hình ảnh cây xà nu đẹp đẽ có ý nghĩa biểu tượng to lớn, là đại diện cho từng người dân làng Xô Man chống giặc, là biểu tượng cho sức sống mãnh liệt và nhiều phẩm chất cao đẹp của người dân Tây Nguyên.

Hình tượng rừng cây xà nu xuất hiện nổi bật và xuyên suốt chiều dài tác phẩm, mở ra là rừng xà nu bạt ngàn và kết thúc tác phẩm cũng là hình ảnh rừng xà nu chạy dài đến tận chân trời. Không những thế, hình ảnh cây xà nu còn trải kín cả tác phẩm, có đến hơn 20 lần trong toàn tác phẩm, điều ấy đã tái hiện lại những vẻ đẹp kỳ thú đặc trưng của mảnh đất Tây Nguyên, đồng thời mang ý nghĩa biểu tượng về sức sống và vẻ đẹp của những con người Tây Nguyên, đồng thời thể hiện tư tưởng, chủ đề của tác phẩm.

Dùng biểu tượng của thiên nhiên không phải là việc xa lạ với Nguyễn Trung Thành, trong tác phẩm, cây xà nu chính là một hình tượng để gửi gắm bao suy nghĩ sâu sắc về vận mệnh của con người, đất nước, dân tộc,… Nguyễn Trung Thành cũng đã từng gửi gắm tâm sự của mình về hình thành cốt truyện: ” Cái truyện này sẽ bắt đầu bằng một khu rừng xà nu mà tôi sẽ ra sức tạo hình và rừng sẽ kết thúc bằng cảnh rừng xà nu như một vĩ thanh xa mờ dần và bất tận”. Đi suốt chiều dài tác phẩm không phải ngẫu nhiên mà tác giả miêu tả rừng xà nu tỉ mỉ, cụ thể, chi tiết với một cảm xúc say mê, mãnh liệt và bằng một ngôn ngữ giàu chất thơ đến vậy. Rừng xà nu được nhắc đến ở nhiều biến thể khác nhau như: cây xà nu, lá xà nu, nhữa xà nu, khói xà nu,… Cây xà nu bên cạnh góp phần thể hiện tư tưởng chủ đề của tác phẩm mà còn gắn bó mật thiết với cuộc sống thường nhật của người dân Xô Man. Cây xà nu có mặt trong đời sống của dân làng. Lửa xà nu cháy dần dật trong mỗi bếp, trong đống lửa của nhà ưng tập hợp dân làng, khói xà nu xông lên bảng nứa đề Tnú và Mai học chữ, nhựa xà nu làm đuốt cho Dít giã gạo, cháy trong gió, trong mưa soi đường cho cụ Mết dẫn dân làng vào rừng lấy giáo mác,…Hình ảnh cả cánh rừng xà nu ưỡn tấm ngực lớn ra để che chở cho làng Xô Man bởi “Làng nằm trong tầm đại bác của giặc”, giống như người cha che chở cho đứa con nhỏ của mình, như nhà thơ Tố Hữu đã viết trong bài thơ Việt Bắc rằng: “Rừng che bộ đội rừng vây quân thù”, gắn bó, ân tình. Cây xà nu còn tham gia vào các sự kiện trọng đại, tham dự vào tất cả những sinh hoạt, những tâm tình, cả những nổi buồn vui của dân làng Xô Man. Cây xà nu có sức sống mãnh liệt là hình ảnh tượng trưng cho cuộc sống và phẩm chất người dân Xôman nói riêng, Tây Nguyên nói chung: bằng bút pháp miêu tả tác giả đã mang đến cho người đọc sức sống hoang dại, mãnh liệt của rừng xà nu. Đọc rừng xà nu, không chỉ những nhân vật như cụ Mết, Tnú, Dít, Mai tạo nên ấn tượng sâu sắc trong chúng ta, mà còn là cây xà nu – một hình đặc sắc bao trùm toàn bộ thiên truyện ngắn này. Chính hình tượng cây xà nu tạo nên vẻ đẹp hùng tráng, chất sử thi lãng mạn cho câu chuyện về làng Xô Man bất khuất, kiên cường. Đó là hình tượng hàm chứa nhiều ý nghĩa tượng trưng.

Cây xà nu còn là biểu tượng cho niềm tin vào Đảng. Cách mạng qua câu nói của cụ Mết:” Đảng còn, núi nước này còn”. Nguyễn Trung Thành đã “Biến cả rừng xà nu thành cả hệ thống hình ảnh được mô tả song song với hình ảnh nhân vật”. Hay nói cách khác, hình tượng thiên nhiên, hình tượng con người được ứng chiếu, soi rọi lẫn nhau. Chúng đều có cảnh ngộ và số phận riêng. Hình tượng cây xà nu là 1 nghệ thuật sáng tạo đáng kể của Nguyễn Trung Thành. Tác giả lựa chọn cây xà nu và đem lại cho nó những ý nghĩa mới, những lớp ý nghĩa mang tầm vóc của thời đại, vừa là hiện thân của quá khứ với các phong tục, tập quán truyền nối nhiều đời và cũng là cốt cách của dũng khí cách mạng như trong lời thơ của Chế Lan Viên:

“Ôi Tổ quốc ta yêu như máu thịt

Như mẹ như cha, như vợ như chồng

Ôi Tổ quốc nếu cần ta chết

Cho mỗi ngôi nhà, ngọn núi, dòng sông”

Có thể nói hình tượng xà nu là mô típ chủ đạo của tác phẩm. Nhà văn đã lựa chọn hình ảnh cây xà nu và đem lại cho nó những ý nghĩa mới, những vẻ đẹp mới để dựng lên bức tranh sử thi chống Mĩ của những con người kiên cường bất khuất nơi núi rừng hùng vĩ Tây Nguyên. Xà nu khiến cho mọi người có cái nhìn ngưỡng mộ đối với mảnh đất và con người nơi đây.

Tây Nguyên vùng đất huyền thoại | Báo Dân tộc và Phát triển

3. Bài phân tích vẻ đẹp rừng xà nu mẫu 3

Bài làm

Đọc truyện ngắn Rừng xà nu, người đẹp có ấn tượng mạnh mẽ song là vẻ đẹp của cánh rừng và những người anh hùng trên vùng đất Tây Nguyên huyền thoại. Rừng xà nu được khắc họa từ đầu đến cuối tác phẩm vừa mang nét tự nhiên, vừa tượng trưng cho tính cách biết bao con người. Tác phẩm Rừng xà nu của Nguyễn Trung Thành khắc họa sâu sắc hình ảnh những người con kiêu hùng trong công cuộc bảo vệ Tổ quốc, mà trong đó nổi lên với hình ảnh cây xà nu đẹp đẽ có ý nghĩa biểu tượng to lớn, là đại diện cho từng người dân làng Xô Man chống giặc, là biểu tượng cho sức sống mãnh liệt và nhiều phẩm chất cao đẹp của người dân Tây Nguyên.

Bằng bút pháp tả thực, Nguyễn Trung Thành đã cho thấy hình ảnh cây xà nu trở đi trở lại và gắn bó mật thiết với cuộc sống của con người Tây Nguyên, có mặt trong đời sống hằng ngày của người dân nơi đây, ngọn lửa xà nu “dần dật cháy” trong bếp của mỗi ngôi nhà, khói xà nu làm bảng học cho Tnú và Mai. Không chỉ có mặt trong cuộc sống hằng ngày mà cây xà nu còn tham dự vào trong những sự kiện trọng đại của dân làng Xô Man. Trong đêm mà vợ con Tnú bị giặc bắt giữ, đống lửa xà nu đã để Tnú nhìn rõ ràng cảnh kẻ thù hành hạ vợ con, rồi thì chính nhựa xà nu lại thiêu đốt 10 ngón tay của Tnú như mười ngọn đuốc, điều ấy đã trở thành giọt nước tràn ly, cổ vũ dân làng Xô Man đứng lên đấu tranh giết mười tên giặc ác ôn để giải cứu Tnú và lập lên chiến công đầu tiên trong cuộc chiến chống lại kẻ thù của dân làng. Thêm vào đó hình ảnh xà nu còn thấm vào nếp cảm, nếp nghĩ thấm vào cả lối tư duy và cách nói của người dân Tây Nguyên, những tính chất vẻ đẹp của cây đã trở thành thước đo để khắc họa lần lượt hình ảnh của cụ Mết, của Tnú, Mai, và nhiều người dân làng Xô Man khác. Cây xà nu như những con người, những tâm hồn, vừa là nhân chứng, vừa tham gia vào bản anh hùng ca, vừa chịu đựng gian nan, vất vả, chết chóc, đau thương do kẻ thù gây ra. Tác giả chứng kiến nổi đau của xà nu: ” Có những cây bị chặt đứt nửa thân mình đổ ào ào như một trận bão”, rồi ” có những cây con vừa lớn ngang tầm ngực người bị đạn đại bát chặt đứt làm đôi,…”. Các từ ngữ diễn tả nổi đau của con người, nhà văn dùng nó để diễn tả nổi đau của cây gợi lên cho ta một cảm giác đau đớn. Cũng như xà nu, những con người Xô man, thân thể và trái tim họ đầy thương tích, những con người ưu tú ngã xuống như những cây xà nu bị chặt đứt tuổi xuân.

Viết ”Rừng xà nu” tác giả không xuất phát từ cảm hứng đau thương mà từ cảm hứng bi hùng- tái sinh nên giọng văn cũng không giấu niềm tự hào, tươi vui khi miêu tả về rừng xà nu. Cây xà nu ham ánh sáng: cây xà nu ham khí trời cũng giống như dân làng xô man yêu thích tự do. Cây xà nu rất ham ánh sáng và khí trời: “nó phóng lên rất nhanh để tiếp lấy ánh nắng, thứ ánh nắng rọi từ trên cao xuống từng luồng lớn thẳng tắp, vô số những hạt bụi vàng bay ra từ nhựa cây thơm mỡ màng”. ựa vào đặc điểm đó Nguyễn Trung Thành lại thêm một lần nữa khiến người đọc phải rung động trước những câu văn đầy ánh sáng và hương thơm. Và ở rừng xà nu còn xuất hiện những cây khác vững chãi, không chịu khuất phục trước giông bão, đạn bom của kẻ thù: “Có những cây xà nu cành lá xum xuê như những con chim đã đủ lông mao, lông vũ, đạn đại bác không giết nổi chúng…”. Rừng xà nu đã mang tầm vẻ đẹp “Rừng che bộ đội rừng vây quân thù”. Tất cả nối tiếp nhau tạo thành một đội ngũ trùng trùng điệp điệp nối tiếp nhau chạy đến tận chân trời.

Sức sống mãnh liệt của lớp lớp cây xà nu cũng chính là sức sống dẻo dai, kiên cường của biết bao thế hệ dân làng Xô Man thời chiến: cụ Mết, Dít, Mai,… Các thế hệ già trẻ khác nhau nhưng đều mang một nét chung: vẻ đẹp của khát vọng tự do và ý chí kiên cường, bất khuất. Rừng xà nu quen thuộc đã thành biểu tượng của cuộc sống đau thương nhưng kiên cường và bất khuất. Từ biểu tượng cho thiên nhiên, rừng xà nu mở rộng thành biểu tượng của đời sống con người. Nhựa sống của rừng xà nu dường như đã truyền sang tới khắp cơ thể của người dân Xô man. Họ luôn vững vàng, luôn sẵn sàng chiến đấu trước mưa bom bão đạn quân thù.

” Súng nổ rung trời giận dữ

Người lên như nước vỡ bờ

Nước Việt Nam từ máu lửa

Rũ bùn, đứng dậy sáng lòa”

Đã có những ngày tháng như thế, những tháng ngày đất nước hừng hực sục sôi trong khí thế của cuộc kháng chiến gian khổ mà anh hùng. Tại mảnh đất Tây Nguyên, Nguyễn Trung Thành đã tái hiện xuất sắc vẻ đẹp đậm chất sử thi ấy, hình ảnh rừng xà nu đã tượng trưng cho vẻ đẹp hào hùng đầy sức sống của thiên nhiên và con người nơi đây.

III. Nghệ thuật trong bài rừng xà nu

Hình thức kể chuyện đậm chất Tây Nguyên đậm đà màu sắc sử thi truyền thống. Bao trùm lên toàn bộ tác phẩm là một khung cảnh nghiêm trang, hào khí lại vừa mang đậm chất lãng mạn cuốn hút về làng Xô man bất khuất, kiên cường
Giọng văn mang âm hưởng vang dội như tiếng cồng, tiếng chiêng của đất rừng Tây Nguyên đại ngàn hùng vĩ. Giọng văn ẩn chất chất liệu làm nên tính sử thi hoàng tráng của tác phẩm
Khắc họa thành công hình tượng cây xà nu vừa hiện thực vừa mang ý nghĩa biểu tượng, đem lại chất sử thi, lãng mạn, bay bổng cho thiên truyện

Trên đây là bài mẫu phân tích vẻ đẹp hình tượng cây xà nu mà HocThatgioi gửi đến các bạn, hy vọng có thể giúp các bạn hiểu thêm về hình tượng cây xà nu cũng như hiểu rõ hơn về tác phẩm. Nếu các bạn thấy hay hãy theo giõi và đồng hành cùng HocthatGioi trong các bài viết tiếp theo nhé. Chúc các bạn học tốt!